BASKİL İLÇESİ

İlçe Elazığ il merkezine yaklaşık 38 km. uzaklıkta ve ulaşım kara ve demiryolu ile sağlanıyor.İlk tunç çağına kadar uzanan yerleşim izlerine rastlanmış olan yörede, Karakaya baraj çalışmaları sırasında çıkan kalıntılardan; önce Hititler’in, daha sonra Asur ve Makedon ‘ların bu bölgede yerleşik egemenlikler kurdukları anlaşılıyor.En son Romalılar ve Bizanslılar devrinde de yerleşim merkezi olduğu belirlenen ilçede tarım ve hayvancılık ağırlıklı. Özellikle kayısı, yörenin en bilinen tarım ürünü. Bu çerçevede 1996 yılında ilçede Kayısı Entegre Tesisi kurulmuş.Baskil ile Battalgazi arasındaki Karakaya Baraj gölü üzerine kurularak Haziran 1986’da açılan Kömürhan Köprüsü, Türkiye’nin en uzun tren yolu köprüsü olma özelliğini taşıyor. 2.030m uzunluğundaki köprü, 60 m yükseklikte ve çelik kirişlerden oluşturulmuş.Haroğlu ve Hacı Mustafa dağları, dağlarla çevrili ilçenin önemli yüksekliklerinden.

Baskil ilçesinin batı sınırındaki ve kendi isminden dolayı “Abdulvehhab Gazi Dağı” denilen dBaskil yamacındaki türbeye, sahil yolundan dik bir patika yolla on dakikada çıkılıyor. Bir mağara içerisinde bulunan bu türbenin ön kısmı duvarla örülerek bir kapı ve iki pencere konulmuş ve iç kısmı sanduka bölümüyle birlikte yer yer betonla sıvanıp bir oda haline getirilmiş. Mağaranın dış kısmında adak kurbanlarını kesmek için üzeri ve önü açık, taban kısmı beton olan ayrı bir yer var. Yunus Emre gibi, Anadolu’nun pek çok yerinde Abdulvehhab Gazi kabrine de rastlanıyor. Ortak inanç Abdulvehhab Gazi’nin Fırat Nehri kıyısında bir ev yaptırdığı, bu yörede Bizanslılarla sürekli savaştığı şeklinde. Gazi hakkındaki destansı bilgilerde yaralı bir vaziyette bir dağa çıktığı, bir Bizans Kayser kızının geceleri ona su taşıdığı, bu dağda her ikisinin Bizanslılar tarafından öldürüldüğü rivayet ediliyor. Türbenin aşağısında yer alan Zeynep Hatun Türbesi’ndeki hatunun Abdulvehhab Gazi’ye su taşıyan, daha sonra adı Zeynep olarak değiştirilen Kayser kızı olduğu da rivayetler arasında.

 

BASKİL KAYISISI

Baskil ilçesinde yetiştirilen kayısı oranı ve kalitesiyle dünyada ilk sıralarda yer almaktadır. Karakaya Barajı’nın etrafındaki kayısı bahçeleri dünyanın en kaliteli kayısı meyvesini veriyor. Şeker oranı bakımından ve diğer mineraller bakımından zengin Baskil Kayısısı Malatya'da tercih edilmektedir. Karakaya Barajı sahil köylerinin tarımda kullandığı topraklar barajın yapımı nedeniyle suyun altında kaldı. Dolayısıyla yeni topraklarda tarıma başlandı. Yüzyıllardır tarımda kullanılmayan ve gübre atılmamış yeni toprakların tarıma eklenmesiyle daha verimli meyve üretimi sağlanmıştır. Malatya pazarındaki kayısı miktarının %15-20’si Baskil’de üretilen kayısı meydana getiriyor.

 

DEMİRYOLU KÖPRÜSÜ

Yapım maliyeti 22 milyon TL olan köprünün temelleri kazık, ayakları betonarme tabliyeleri ise çeliktir. Malatya’nın Battalgazi ilçesindeki Fırat Tren İstasyonu ile Elazığ’ın Baskil ilçesinin Kuşsarayı Tren İstasyonu arasında bulunan Fırat Demiryolu Köprüsü’nün eni 4.5 metre, yüksekliği 6 metre, taşıyacağı tonajın ise 20 ton dingil basıncındadır.Karakaya baraj gölü üzerinde inşa edilen bu köprü Türkiye’nin en uzun demiryolu köprüsüdür. 2.030 m uzunluğundaki köprü, 60 m yüksekliğinde olup, 30 adet betonarme ayBaskil üzerine, her biri 366 ton ağırlığında ve 65 m boyundaki 29 adet çelik kirişten oluşturulmuştur. Çelik kirişler yer seviyesinde betonarme ayaklar arasında yerleştirilmiş ve daha sonra yerlerine hidrolik krikolarla kaldırılmıştır. İnşaatta; 1.100 ton ağırlığında, 243 m boyunda yüzer çelik servis köprüsü, 11.327 ton betonarme demiri ve 119.320 m³ beton, temelinde 70 cm çapında 420 m kaya ankraj kazığı kullanılmıştır. Köprü 16 Haziran 1986 tarihinde ulaşıma açıldı.

 

KÖMÜRHAN KÖPRÜSÜ

Elazığ-Malatya karayolunun 51. kilometresinde, Fırat Nehri üzerinde bulunmaktadır. Tarihi öneme sahip eski köprü Karakaya Barajı'nın yapımından sonra sular altında kalmış ve kullanım imkânı kalmamıştır. Köprü yenilenmiş fakat ismi aynı kalmıştır. Eski köprü, bir İsveç firması olan Nidgvist-Helm tarafından yapılmıştır. Yeni Köprü STFA tarafından yapılmıştır. İnşaat 23 Şubat 1983'te başlamış ve 8 Nisan 1986'da tamamlanmıştır.

1983-1986 yılları arasında inşa edilen Kömürhan köprüsü Türkiye’nin ilk dengeli konsol yöntemi ile imal edilmiş köprüsü olma özelliğini taşımaktadır. İmalat, orta ayaklarda her iki tarafa doğru hemen hemen eş zamanlı inşa edilen kutu kiriş segment betonlarının dökülüp, ardgerilmeli olarak bağlanmaları şeklinde yapılmıştır. Köprü, 135 metre uzunluğunda bir adet orta açıklık ve 76 metre boyunda iki adet kenar açıklıktan oluşmakta olup, toplamda 287 metre boya sahiptir. Köprü orta açıklığında mafsal bağlantı sistemi mevcuttur.

 

KÖRPINAR HÖYÜĞÜ

I.Derece Arkeolojik Sit Alanıdır. Elazığ ili, Baskil ilçesi, Akuşağı köyü, Körpınar Mevkiindedir. Höyük Baskil ilçe merkezine uzaklığı 35 km, Akuşağı köy merkezine uzaklığı 16 Km.dir. Höyük 20x20x10m ebatlarındadır. Güneyinde dere ve burada başlayıp kuzeybatı yönüne kadar uzanan su kanalı bulunmaktadır. Bu su kanalı 1 metre derinliğinde ve 50 cm genişliğindedir. Höyüğün kuzeybatı yönünde kaçak kazı çukuru açılmıştır. Kaçak kazı
çukuru 3 m uzunluğunda 1.m derinliğinde ve 50 cm genişliğindedir. Höyük üzerinde ve çevresinde yer alan tarım arazilerinin üzerinde M.Ö. 2. ve 1. bin seramik örneklerine rastlanılmıştır.

 

TOMİSA KALESİ

Elazığ Baskil İlçesi Topaluşağı Köyü, Geli mezrasındadır. 1. Derece Arkeolojik Sit Alanıdır. Kömürhan Eski Sahil Yolu'nun 3. km.sinde, yolun sol tarafında kalmaktadır. Kömürhan Köprüsü'nün kuş ucumu 750-800 m kadar kuzeyinde bulunan kale, Geli Mezrası'nın 2 km kadar güneyinde, Karakaya Baraj Gölü'nün ise 125-150m kadar doğusunda bulunmaktadır. Bölgeye hâkim bir konumda bulunan Kalenin etekleri Kömürhan Eski Sahil Yolu yapımı sırasında kısmen tahrip olmuştur. Ana kaya üzerine örülmüş horasan harçlı sur duvar kalıntıları kısmen görülebilmektedir. Kale girişindeki ana kayaya oyulmuş basamaklar üzerindeki tonozlu girişin ve kulenin sadece kalıntıları günümüze ulaşılabilmiştir. Kalenin kuzeydoğu köşesinde tonozlu bir girişe sahip su sarnıcı olduğunu tahmin ettiğimiz, düzgün kesme taşlardan yapılmış mekânın büyük bir kısmı halen sağlamdır. Alanda çok sayıda kaçak kazı çukurları açılmıştır. Açılan bu çukurlar incelendiğinde zemindeki yerleşim izleri daha net bir şekilde görülmektedir. Kale hakkında Amasyalı antik tarihçi Strabon söz etmiştir.

 

MUŞAR DAĞI KİLİSESİ

Elazığ ili, Baskil ilçesi, Su Yatağı köyü, Işıklar Mezrası, Muşar Dağı (Abdülvahap) dağı üzerinde yer alan kilisedir. Giriş batıdan, üç bölmeli, iki katlıdır. Bu yüzden gözetleme kulesi olarak da kullanılmış olabilir, Kilise doğu, güney ve kuzeyde özellikle büyük ölçüde kaya bloklara oturtulmuştur. Kemerli giriş yerlerinde düzgün kesme, diğer yerlerde şekilsiz taşlar harçlarla tutturulmuştur. Kilise yapısının takribi 36 m kuzeyinde bir tonozlu ufak yapı-bölme, yine 35 m güneyinde de benzer ikinci bir tonozlu ufak bölme-yapı vardır. Kilisenin yaklaşık 25 m batısında maşatlık alan bulunmaktadır. Oldukça tahrip olmuştur.

Baskil ilçesi Arapuşağı köyü, Işıklar mezrasında Muşar (Abdülvahap) dağı üzerinde bulunan iki katlı, gözetleme kulesi olarak da kullanılabilen bir kilise yapısıdır. 35 m. kuzey ve güney tarafında daha ufak, tonozlu birer mekân bulunmaktadır. Giriş doğudandır. Temeller çeşitli yerlerde büyük ölçüde kayalara tutturulmuştur. Uzunluğu yaklaşık 17 m. genişliği 6,5 m.dir. Batıda uzun sahte kemerli bir bölmede giriş kapısı vardır. Batıdan girişte 5x2 m. boyutlarında muhtemelen tonoz kemer tavanlı bir hol (hücre), oradan kemerli bir kapıdan tonoz tavanlı Naos’a (cemaat ibadet yeri) girilir. Naos yan duvarları 3'er sahte kemer bölmelidir. Buradan 3.bölüme ibadet yönetim yerine geçilir. Bu bölüm doğuda dışa taşkın silindirik çıkıntı yapar ki üç göz pencere vardır. Bu bölümün yuvar tavanı üzeri kireç alçı sıvalı olup bugün tahrip olmuş kahve, kırmızı ve siyah boya izleri fark edilir. Taşlar, Naos ve doğu çıkma bölümünde kemer üzeri düzgün yuvar kesme, duvarlar şekilsiz moloz, Naos tavanı üzeri aşınmış tuğladır. Tahrip edilen kimi yerlerde yok olmaya başlamış harçlarla tutturulmuşlardır. Bu yapı üzerinde ikinci katta düzgün duvarlar üzerinde dikdörtgen prizma niş ve pencereler (gözetleme yerleri) vardır.

İkinci katın kuzey duvarı tamamen, diğer duvarlar ise 1/2 ile 1/3 oranlarında tahrip olmuştur. Tavan da tamamen yok olmuştur. Dört yerde yarım silindirik çıkma(kuleler) vardır. Yaklaşık 25 m kuzeyde küçük tonozlu 1. Yapı: Yaklaşık 4x2 m boyutunda 2 m yüksekliğinde ve yarım tüp formundadırlar.

Yukarda (tavan) karemsi bir delik vardır. İçi sıvalı ancak çok aşınmıştır. Şekilsiz duvar taşları harçla tutturulmuştur. Güneydeki küçük tonozlu yapının tabanı toprak-taş dolgudur. Duvarları sıvalı olup sıvalar çeşitli yerlerde işlenmiştir. Yapı taşları şekilsiz kesme ve molozdur. Duvarlarda çeşitli nişler vardır. Tonozun dört köşesinde silindir pişmiş toprak su borusu oturan delikler gözlenmektedir. Bu belki de hamam gibi bir yapıya işaret eder.